Η τάση ενίσχυσης της επαγγελματικής ασφάλισης και η εξέλιξη του θεσμού στην Ελλάδα

Σκοπός της εργασίας είναι να εξετάσει τις σύγχρονες τάσεις που αναπτύσσονται στο πλαίσιο της κοινωνικής πολιτικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα, και πιο συγκεκριμένα θα εστιάσει στη συζήτηση και στην προβληματική γύρω από την ανάπτυξη του θεσμού της επαγγελματικής ασφάλισης και θα προσπαθήσει να απαντήσει στο βασικό ερώτημα αν και κατά πόσο οι συγκεκριμένες πολιτικές αποτελούν αποτέλεσμα της διεθνούς οικονομικής κρίσης του 2007 ή εντάθηκαν ως το αποτέλεσμα μιας πορείας που κυριαρχεί στις διεθνείς οικονομίες από τα μέσα της δεκαετίας του 1970. Στο πλαίσιο αυτό αναλύονται βασικοί μετασχηματισμοί σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο (ευέλικτες μορφές απασχόλησης, νέες κοινωνικές ανάγκες - νέοι κοινωνικοί κίνδυνοι) οι οποίοι έχουν αναδυθεί τα τελευταία χρόνια και επηρεάζουν τη ζωή και το είδος της προστασίας των ανθρώπων, και κατά τη διάρκεια του εργασιακού τους βίου, αλλά και κατά τη συνταξιοδότησή τους. Έτσι, τα θέματα που αναλύει η συγκεκριμένη εργασία εστιάζονται στην κυριαρχία της έννοιας/ τάσης για ιδιωτικοποίηση της δημόσιας συνταξιοδοτικής προστασίας και εξετάζονται η τάση υποχώρησης ή/και αντικατάστασης της δημόσιας παροχής έναντι της ιδιωτικής παροχής, η τάση ενίσχυσης της ανάληψης της ευθύνης από το άτομο το οποίο καλείται να αναλάβει το κόστος πιθανής αποτυχίας του συστήματος. Επίσης, αναλύονται ο ρόλος των υπερεθνικών οργανισμών και συγκεκριμένα της EIOPA, ως φορείς διακυβέρνησης, οι οποίοι φαίνεται να υποκαθιστούν εν μέρει τη νομιμοποιητική βάση για τις συγκεκριμένες πολιτικές επιλογές, η έννοια του εξευρωπαϊσμού ως η τάση για την ενσωμάτωση της ευρωπαϊκής πολιτικής στο εθνικό επίπεδο και τα αποτελέσματα που φέρνει αυτή η διαδικασία στις δημόσιες πολιτικές αλλά και στους φορείς του δημοσίου. Και τέλος, εξετάζεται η επίπτωση των οικονομικών κρίσεων και ειδικότερα της οικονομικής κρίσης του 2007-2009 στην ανάπτυξη, παγίωση ή και επιτάχυνση αυτών των διαδικασιών ιδιωτικοποίησης. Οι συγκεκριμένοι μετασχηματισμοί φαίνεται πως αλλάζουν τη σχέση μεταξύ κράτους, κοινωνίας και αγοράς, και επαναπροσδιορίζουν το ρόλο της κοινωνικής ασφάλισης, της εργασίας, και θεωρούνται κρίσιμοι για την κατανόηση της κατεύθυνσης της ελληνικής συνταξιοδοτικής πολιτικής προς τη φιλελευθεροποίηση / ιδιωτικοποίηση της συνταξιοδοτικής πολιτικής και του ελληνικού ασφαλιστικού συστήματος. Έτσι, παρατηρούμε την πλήρη ενσωμάτωση της ευρωπαϊκής πολιτικής στο ελληνικό δίκαιο με την πιστή ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2016/2341 στα πρότυπα των τάσεων που έχουν αναπτυχτεί στην ΕΕ και παγκοσμίως και συγκεκριμένα, την οριοθέτηση της οργάνωσης του δεύτερου πυλώνα με την λειτουργία των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ) στη βάση του προτύπου των ΙΕΣΠ. Η ενσωμάτωση της Οδηγίας πραγματοποιείται στο γενικότερο πλαίσιο της υιοθέτησης των βασικών κατευθύνσεων της νεοφιλελεύθερης αντίληψης που αφορούν στη σταδιακή απόσυρση του κράτους από την παροχή συνταξιοδοτικής προστασίας και στη μετατόπιση της ανάληψης του ρίσκου από το κράτος στα άτομα μέσω α) της προώθησης των κεφαλαιοποιητικών συνταξιοδοτικών προγραμμάτων του δεύτερου πυλώνα (ΤΕΑ-ΙΕΣΠ) β) της εισαγωγής κεφαλαιοποιητικών χαρακτηριστικών, δηλαδή του συστήματος νοητής κεφαλαιοποίησης (NDC) στον πρώτο πυλώνα μέσω της αλλαγής στον τρόπο υπολογισμού των επικουρικών συντάξεων που παρέχει το ΕΤΕΑΕΠ και γ) της συζήτησης της πρότασης για την υποχρεωτική ασφάλιση στον κλάδο της κεφαλαιοποιητικής επικουρικής ασφάλισης των νεοεισερχόμενων στην αγορά εργασίας. Οι τρεις αυτές εξελίξεις αποτελούν στοιχεία τα οποία δείχνουν ότι η Ελλάδα συντονίζεται με το πρότυπο που ακολουθείται στην Ευρώπη, στην κατεύθυνση της υιοθέτησης ενός συνταξιοδοτικού συστήματος πολλαπλών πυλώνων, με στόχο τη σταδιακή απόσυρση του κράτους από την παροχή συνταξιοδοτικής προστασίας.