I. Περιεχόμενο του μαθήματος
Σκοπός του μαθήματος είναι να εισαγάγει τους φοιτητές στις βασικές αρχές της μελέτης του πληθυσμού και να τους δώσει τη δυνατότητα να επισημάνουν τους κοινωνικούς παράγοντες που διαμορφώνουν τα δημογραφικά φαινόμενα και τις επιδράσεις που ασκούν στη δομή και τις λειτουργίες της κοινωνίας. Στο πλαίσιο αυτό εξετάζονται τα κύρια δημογραφικά φαινόμενα (γεννητικότητα, θνησιμότητα και μετανάστευση) και οι παράγοντες που τα προσδιορίζουν, οι βασικές θεωρίες για τον πληθυσμό, η ιστορική διάσταση της εξέλιξης του πληθυσμού της Ευρώπης καθώς και τα κύρια χαρακτηριστικά των δημογραφικών μεταβολών και των προοπτικών του πληθυσμού σε παγκόσμιο επίπεδο. Επίσης γίνεται αναφορά στις κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις που προκύπτουν από τις διαχρονικές δημογραφικές αλλαγές.
Η διδακτέα ύλη του μαθήματος διαρθρώνεται ως εξής:
Ι. Η μελέτη του πληθυσμού - Περιγραφή και ανάλυση της εξέλιξης των βασικών δημογραφικών φαινομένων
1. Η κινητικότητα του πληθυσμού - H μελέτη της εσωτερικής και της εξωτερικής (διεθνούς) μετανάστευσης
2. Η αναπαραγωγή του πληθυσμού - Μελέτη της γεννητικότητας και της γονιμότητας
3. Η φθορά του πληθυσμού - H εξέλιξη της θνησιμότητας
4. Δημογραφικά χαρακτηριστικά των νοικοκυριών και των οικογενειών
5. Η δημογραφία και οι κλάδοι της - Δημογραφικοί δείκτες και μελέτη του συνολικού
ΙΙ. Ο πληθυσμός ως αντικείμενο θεωρίας
6. Η ιστορία των πληθυσμών
7. Θεωρίες της μακροχρόνιας εξέλιξης του πληθυσμού
ΙΙΙ. Παγκόσμια δημογραφική κατάσταση: επιπτώσεις και πολιτικές
8. Οι προοπτικές εξέλιξης του πληθυσμού της γης
9. Οι επιπτώσεις και η διεθνοποίηση των δημογραφικών εξελίξεων
10. Δημογραφικές εξελίξεις στη σύγχρονη Ελλάδα
11. Οι δημογραφικές πολιτικές
ΙΙ. Ενδεικτική εξεταστέα ύλη:
Η δημογραφία και οι κλάδοι της. Δημογραφικοί δείκτες και μελέτη του συνολικού πληθυσμού. Η αναπαραγωγή του πληθυσμού: η μελέτη της γεννητικότητας και της γονιμότητας. Η φθορά του πληθυσμού: η μελέτη της θνησιμότητας. Δημογραφικά χαρακτηριστικά των νοικοκυριών και των οικογενειών. Η κινητικότητα του πληθυσμού: η μελέτη της εσωτερικής και της εξωτερικής (διεθνούς) μετανάστευσης. Η ιστορία των πληθυσμών. Θεωρίες της μακροχρόνιας εξέλιξης του πληθυσμού. Εξελίξεις και προοπτικές σε επίπεδο παγκόσμιου πληθυσμού. Οι επιπτώσεις και η διεθνοποίηση των δημογραφικών εξελίξεων. Δημογραφικές εξελίξεις στη σύγχρονη Ελλάδα. Οι δημογραφικές πολιτικές.
ΙΙΙ. Εξετάσεις:
Η εξέταση του μαθήματος γίνεται γραπτά χωρίς χρήση βιβλίων και σημειώσεων.
ΙV. Υλικό μαθήματος
Συγγράμματα:
Τσαούσης, Δ.Γ., 1997. Κοινωνική δημογραφία. Αθήνα: Gutenberg
Ταπεινός, Γ.Φ, 2002. Δημογραφία. Βόλος: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας.
Άλλο Υλικό:
Έγγραφα και σύνδεσμοι αναρτημένοι στο (e-class)
V. Ενδεικτική βιβλιογραφία
- Κυριαζή, Ν., 1992. Αναπαραγωγή του πληθυσμού: θεωρητικές προσεγγίσεις και εμπειρικές έρευνες. Αθήνα: Gutenberg
- Ταπεινός, Γ.Φ., 1993. Στοιχεία δημογραφίας: ανάλυση, κοινωνικο-οικονομικοί παράγοντες και ιστορία των πληθυσμών. Αθήνα: Παπαζήσης
- Τραγάκη, Α., Μπάγκαβος, Χ. και Ντούνας, Δ. 2015. Περί Δημογραφίας και Πληθυσμιακών Εξελίξεων. Ηλεκτρονικό βιβλίο στο πλαίσιο της Δράσης Κάλλιπος, Αθήνα, 295 σελ. https://repository.kallipos.gr/handle/11419/4670?&locale=el
- Demeny, P. & McNicoll, G. eds., 2003, Encyclopedia of Population. 2 Vols. Woodbridge: McMillan Reference USA