Περιεχόμενο του μαθήματος
Σκοπός του μαθήματος είναι η εισαγωγή των φοιτητών/φοιτητριών στις βασικές κοινωνιολογικές προσεγγίσεις της σχέσης εκπαίδευσης και κοινωνίας. Προς αυτή την κατεύθυνση παρουσιάζονται: α) η προσέγγιση του E. Durkheim, η δομολειτουργική θεώρηση και η προσέγγιση του T. Parsons, β) η μαρξιστική ανάλυση της εκπαίδευσης και οι θεωρίες της άμεσης αναπαραγωγής, μέσω των έργων των S. Bowles & H. Gintis, P. Bourdieu & J.C. Passeron και B. Bernstein, γ) η μαρξιστική ανάλυση της εκπαίδευσης και οι θεωρίες περί αντίστασης, σχετικής αυτονομίας και βολονταρισμού, μέσω των έργων των M. Apple, H. Giroux και P. Willis, δ) η βεμπεριανή θεώρηση της σχέσης εκπαίδευσης και κοινωνίας, μέσω των έργων των M. Archer, R. Collins και R. Turner. Παράλληλα, προσεγγίζεται η σύνδεση της εκπαιδευτικής πολιτικής με την κοινωνική πολιτική και διερευνάται η επίτευξη του στόχου της «ισότητας εκπαιδευτικών ευκαιριών» υπό το πρίσμα των διαφορετικών κοινωνιολογικών θεωρήσεων.
Η διδακτέα ύλη του μαθήματος επικεντρώνεται στους παρακάτω άξονες περιεχομένου:
Σχέση εκπαίδευσης και κοινωνίας: Η δομολειτουργική θεώρηση
Η κοινωνιολογία της εκπαίδευσης ως επιστημονικό πεδίο. Οι έννοιες εκπαίδευση και λειτουργία στην κοινωνιολογία της εκπαίδευσης. Η προσέγγιση του E. Durkheim: η λειτουργία της κοινωνικοποίησης. Η δομολειτουργική θεώρηση: εκπαίδευση και συντήρηση της κοινωνίας. Η προσέγγιση του T. Parsons: κοινωνικοποίηση και επιλογή. Η σχέση εκπαίδευσης και οικονομίας και το αίτημα για «ισότητα εκπαιδευτικών ευκαιριών».
Σχέση εκπαίδευσης και κοινωνίας: Η μαρξιστική θεώρηση
Το θεωρητικό πλαίσιο των μαρξιστικών προσεγγίσεων. Εκπαίδευση και αναπαραγωγή της κοινωνίας μέσω της κοινωνικοποίησης και της νομιμοποίησης. Η μαρξιστική ανάλυση της εκπαίδευσης και οι θεωρίες της άμεσης αναπαραγωγής: S. Bowles & H. Gintis («η αρχή της αντιστοιχίας»), P. Bourdieu & J.C. Passeron (η κληροδότηση του πολιτισμικού κεφαλαίου), B. Bernstein (γλωσσικός κώδικας, κοινωνική τάξη και σχολείο). Η μαρξιστική ανάλυση της εκπαίδευσης και οι θεωρίες περί αντίστασης, σχετικής αυτονομίας και βολονταρισμού: M. Apple (τα σχολεία ως πεδία αντίστασης), H. Giroux (τα σχολεία ως αμφισβητούμενα πεδία), P. Willis (η «αντίθεση» προς το σχολείο ως στοιχείο αναπαραγωγής).
Σχέση εκπαίδευσης και κοινωνίας: Η βεμπεριανή θεώρηση
Η βεμπεριανή θεώρηση. Έλεγχος του εκπαιδευτικού θεσμού και άσκηση κοινωνικής κυριαρχίας: M. Archer (ανάπτυξη και λειτουργία των κρατικών εκπαιδευτικών συστημάτων), R. Collins (καθιέρωση εκπαιδευτικών συστημάτων και κοινωνική διαστρωμάτωση), R. Turner (μορφές επιλογής και κοινωνική κινητικότητα).
Η εκπαιδευτική πολιτική ως κοινωνική πολιτική
Εκπαιδευτική πολιτική: ο «εργαλειακός» και ο «θεωρητικός» χαρακτήρας της. Η σχέση κράτους, κοινωνίας και εκπαίδευσης. Τάσεις στην εκπαιδευτική πολιτική. Οι στόχοι της «ισότητας εκπαιδευτικών ευκαιριών» και της οικονομικής «αποτελεσματικότητας». Εξέταση του ζητήματος της σύνδεσης της εκπαιδευτικής πολιτικής με την κοινωνική πολιτική. Διερεύνηση της δυνατότητας επίτευξης του στόχου της «ισότητας εκπαιδευτικών ευκαιριών» υπό το πρίσμα των διαφορετικών θεωρήσεων εντός του επιστημονικού πεδίου της κοινωνιολογίας της εκπαίδευσης.